ENGLISH | DEUTSCH
Resistancija thaj i Evolucija le Romane Estetikosko
Gostosko Komentaro kathar Daniel Baker
Reflekcija
O Romano Estetiko sas historikalnones o maj evidentno ande khereski spacija. Ande kakja spacija, trejabi cirden molimos thaj admiracija kathar pengo abiliteto te pherel but funkciji. Kako obdzhektivo si sikado ande atencija kaj si dini kaj shukar dikoracija kaj dikhas pe funkcionalno sersamo, ikonensa thaj semnurensa kaj paruven len ande reflekciji kathar Romani molimata thaj Romano trajo. Anda kodja, o Romano estetiko shaj dikhjol sar ekh trejaba kaj kerel buchi inkjal le prakciji artake thaj trajoske. Kakja observacija chi kamel te kerel romantikicko idejalo numa te sikavel strategija te trajil kaj avel kathar o praktikaliteto thaj inovacija.
Kana le avant garde mishkimata ande nakhle bersha kamle i Romani kultura vash peske bi-zorake krejativiteto bi-lazhaveskones te keren imitacija kathar o Romano stilo ando lengo marimos protif konvenncija.
Nas jedino articko aktiviteto kaj mangenas te akharen numa ekh trajo pherdo krejativni akciji, zora thaj resistenciji. Historikalnones art thaj trajo sas lancome ande Romani kultura – artisticko prakcija sas desja but ansuchime ando o maj buflo socijalno thaj politikalno pajsadzha/panorama thaj nashtik te avel dikhle sar seperatno entiteto.
Kako ko-dependcija kathar o socialno thaj o artisticko si hachjardi ando Romano vizualiteto – vaj le kolektivni kalitetura kaj si arakhle ande artifaktura kaj aven kathar thaj-vi kaj cherkuwin/phiraven-pe mashkar le Romane komunitetura sar aparati, poxtana, shavorenge dzhelici thaj avre sersamo kathar djesesko trajo – thaj o maj importantno, khereski dikoracija ande shukar soba.
Kathe i familija si preja importantno thaj trubul ekh pashumos atencijako avri de sja. Kathe, sa le elementura si len bari estetikicko importancija. Kathe sa le elementura aven len zuralja estetikicko signifikancija thaj vizualno interezhno. Kathe le granici mashkar art thaj trajo xasavon. Le hulade kalitetura arakhle ande kasave ankolimata shaj bushonas-pe sar Romano “stilo,” savo, kana si bufljardo kathar i spacija la vizualnoski te inkluzhil maj bari persepcija, keren i fundacija vash o Romano estetiko.
I inovacija kaj dikhas ande Romani krejativiteto sikavel ekh pragmatizmo bijando kathar ekh historija marginalizatcijaki. Pengo trajo pe agor la socijetetosko kerdjas o Romano hachjarimos kathar o molimos kathar adaptabiliteto thaj tranzicija/parudzhimos – kontindzhentni kalitetura kaj sajek informisajle le barjarimaske Romano estetiko te kerel ekh kidimos molimatango kaj si butivar sikade ande vizualni thaj gogjake prakciji.
O razone palal o Romano fokus pe vizualni thaj performanciake strategiji avel maj jazno/klaro kana ame das-amen gogi ke le Roma nas len lilengi tradicija ande pengi historija thaj i implekacija kakaleska pe individualnone akanipeske Roma kaj mangen te aven awtoria, poeti, ke kola.
Kakale malade historikalni trejabi len-pe te keren le Romane skucome vizualno sensibiliteto thaj kompleksitcko alavari te chuvel vizualno eksibicija sar o maj baro fokus pe kulturalno narativno – sar ame dikhas na feri ande vizualni arta numa thaj-vi ande speciji kathar personalno performancija kaj inkluzhil khelimos, gilja, paramichimos thaj moski historija/hiria.
Akciji
Mure observaciji anda Romane estetichi aven kathar mure interezhura sar artisto thaj roditori. Ka o kezdimos kathar o 21to kentura pelo pe mande o trubulimos kathar formalno analizo Romane vizualnonja kulturako – ekh trubulimos kaj sikadjas o non-vizabiliteto le Romengo ando sojieteto. Kakja non-vizabiliteto si direktno korelacija mashkar kulturalno vizabiliteto thaj socijalno adzhencija vash le Roma thaj kakja shpidas man te rodav maj dur.
Ande bersha 2006-7 kerdem buchi ande duj importantnone Romane vizualnone artisticka projektura; “No Gorgios – Na Non-Roma”[1] saveska me simas kuratori thaj “Paradise Lost – Rajo Xasardo”[2] kaj simas egsibitori. O angluno, ekh komunitetoskonja lokalno reprezentacija kathar Romane articko buchi kerdine ande Anglija thaj sikade ando Londono thaj o maj paluno ekh preja importantno kaliteto prezentacija kathar articka buchja kathar but Romane artistura kathar Europa kaj sas sikade ando o maj importantno akanipesko articko lokacija, The Venice Biennale – Le Vinicisko Do-Bershengo.
Kakale duj eksibiciji sikade so sas efektivnones enkapsulacija kathar akanipesko Romani articko prakcija. Maj palal muro analizo kathar o sersamo kathar la Londonicko eksibicija kerdjas i fundacija kathar muro doktoralno rodimos ando Romano vizualiteto thaj ande Venicijaki eksibicija sikadem vuni articka buchja kaj kerdem kaj sas fundime pe mure maj anglune rodimaske arakhimata/konkluziji.
Le talentura, narativura thaj subdzhektivno trejaba sikade ando “No Gorgios – Na Non-Roma” sas maj but vaj maj xansi ekh glinda kathar so dikhlem ando Paradise Lost – Rajo Xasardo.” Kakale inkluzhisajle ekletikicko hamimos medijako kaj inkluzhilas fotografija, video, opral pe tradicionalni Romane aktivitetura sar pintura, suvjaki buchi, mitalicko/chokanime buchi thaj kashteske shinimata.
20cm x 2cm x 3cm; (c) Daniel Baker
La Londonitco eksibicija sikadjas sersamo kaj inkluzhilas farbome kashtengi plakura/paneli kathar o andrunipe vordonesko, mitalicko-poxtaneske lulugja, koladzhime reprezentacija kathar o Holokosto, katle/khuvde kapi, kashtenge gumboshura thaj le specialnone kerdine shurja te shinen len.
O sersamo kathar le gavesko trajo thaj kherengo trajo sas butivar representime thaj chuvde kethane te sikaven zurale asociatciji la naturasa thaj le libertosa opral pe familijako trajo, komunitetoski thaj socialni indzhusticija.
Vuni sersamo sikavelas ekh versatiliteto kaj meklas len te beshen ande diferentni spaciji pe jekhfjalo vrama. Gineralnones kadi sas sikado ando funkcionaliteto thaj ornementacija kaj hazniko sersamo sar aparati thaj kapi/plaponura sas huljarde/shukjarde trushulensa thaj semnura te barjarel penge potencialno haznimos thaj pala godja sas parudzhile ande thana kaj kerenas articko pravarimos thaj xayinga pala kulturalno narativo.
Jekh pukjardo barvalimos sajek sikavelas-pe ando funkcionalno sersamo kaj sas ande eksibicija kaj sikadjas-pe ande barvali dikoracija thaj limpedi miterijalura kaj farmakujilas numa pe jekhfjalo vrama, amboldisardjas atencija.
Kakja iluzija thaj-vi aresel kathar i dzhukstopozicija kathar tekstura, trushul thaj limpedi boji/kolora – kaj pe jekhfjalo vrama astaren le jakha, farmakujil thaj ansuchil amen.
Vuni objektura mezilas multi-funkcionalni. Kakja sas viziblo ande kashtale katapultura kaj kerdjas o Simon Lee kaj sas len zheganenge/vadalatenge shere sar dikoracija pe vastaria.
Kakale sas pe jekhfjalo vrama shavorenge dzhelici thaj armi.
16cm x 7cm x 4cm; (c) Daniel Baker
Muro rodimos ande Romani vizualno kultura sikadjas man vuni importantni elementura kaj aven kethane te keren o fundo vash o Romano estetiko.
Te sokotiv kakale elementura shaj phenav: Komuniteto, Familija, Liberto, Dzhendra, Kher, Resistencija, Tradicija, thaj Selbatiko Trajo – importantni kalitetura inkluzhin, Adaptabiliteto, Kaptivacija, Diskordencija, Funkcionaliteto, Interupcija, Dikoracija, Performativiteto thaj Reflecija.
Storija
O maj baro fokus mure rodimasko sas artifaktura kaj cerkuwin/phiraven-pe mashkar le Romane komunitetura kaj si kerdina kathar won kaj chi dikhen-pe sar artistura kaj keren art. Ap, antunchi sar aresen le elementura kathar o Romano estetiko ande maj prindzharde articko aktiviteto sar i tradicija kathar Romani pintura kaj avili maj prindzhardi kathar o agor le bishtonja kenturijjako? Kako barvalo thaj duritno korpo buchjako, but lestar kaj si bi-prindzhardo finke manaj spacija te chuven ande permanentno eksibicija, si chachunes prindzhardo sar importantno kulturalno, artistcko thaj politikalno dokumento kaj sikavel butivar i Romani eksperiencija. Kathe le preokupaciji kathar o Romano estetiko si sikade ando narativno terminologija opral pe te avel sikade kathar vorta fisikalno kontakto.
Themi kathar o komuniteto thaj i familija, vash egzemplo, si komunikatime kathar vizualni paramicha opral pe eksperientalni manijeri. Pinturi mothol o komodipe thaj adaptabiliteto la familijako thaj le komunitetosko. Po kaver wast, sersamo/artifaktura sar kapi/plaponura thaj aparati mekel amen te hachjaras kodo komodipe thaj adaptabiliteto kathar bute-hachjarimaski interakcija.
Narativnone piktorialni storija thaj-vi keren aver importantno funkcija – kathar penge piktorialni historiji won na feri nangjarel i Romani ekskluzija kathar skrijime historija numa thaj-vi chuven ando than amaro Romano alternativno rikordo. Kakale otobiografikalni semnura resistancijake sar dikhjol ande buchja kathar Kiba Lumberg thaj Damien thaj Delaine Le Bas vash egzemple, roden te keren viziblo kado kaj sas bishterdo – te chachjarel kodo kaj si tagadime ande literatura pe saveste o socijeteto si fundime.
O bokhalimos vash pikturi/kipura kathar amaro komuniteto sikavel-pe ando amaro farmakujimos pala o fotografikicko kipo kaj sikavel manusha thaj pajsadzhi/panorami kaj suportil Romane familijange historiji thaj kulturalni narativura.
Rezistancija ashel amboldimasko elemento inkjal o Romano estetiko.
Ande Romani pintura ande otobiografikalni buchja kathar Omara kaj sikavel ekh lungo marimos te lel igaliteto peska thaj peska familijaka protif le telazura akushimaske thaj diskriminaciake establishmenticko/Non-Romengi agrecija ando Ungaro.
Le pinturi kathar Shamus McPhee sikaven peske familijake arakja thaj pesko akana-djes thaj-vi chore barakura kaj vuni Phirutne, kaj inkluzhil o McPhee, inke beshen pe bishterdo civilno kampo pe Bobbin Mill ande Skotlandija.
Oil on board; 60cm x 85cm; (c) Daniel Baker
Kako kampo sas partija kathar asimilacijako eksperimento kaj sas kerdo kathar le Skotishicko otoriteto ande bersha 50to kaj zumavelas te gonisarel o Skotishickone Phirutnengo komuniteto thaj te xal pengo shero kathar ekh procheso kathar kulturalno tagadipe pala dekadi kaj kerdjas but nasulimata/mizerija vash le selektime familiji.
Numa ando muj kakale indzhusticiji, liduj, Omara thaj McPhee, inke sikaven penge eksperienciji trajoske ande penge articka buchja kaj si integralni ando pengo rodimos vash kulturalno vizabiliteto, prindzharimos thaj igaliteto.
Le pinturi/kipura kathar McPhee sas sikade ande “No Gorgios – Na Non-Roma” eksibicija pashal le katle buchja kathar Celia Baker thaj le kuvde plaponura kathar Trish Wilson, kipura kaj sas i inspiracija vash mura kapako projekto kaj rodel le mekanizmura ferimaske kathar dzhukstapozicija kathar sikajvimos thaj garajimos.
Le buchja kathar liduj, Celia Baker and Trish Wilson, chuvel kethane vizualni thaj materialni semnura kathar o Romano estetiko te keren resistanciako sersamo kaj beshen ande spaciji kathar o domestikno, o komunalno thaj o politikalno.
Kathe, diferentni hulade kotora si ande kethane te shinavel cira kethanipe thaj ferimos mashkar drakhina diferencijake kaj chuvel kethane ande maj bare vaj maj cine harmoniji – ekh mundro patreto kathar o drom kaj ame, le Roma, zhan maj dur te phiravas.
Romani Translacija: Ron Lee
1. Appendix 8, Gypsy Visuality: Gell’s Art Nexus and Its Potential for Artists, PhD thesis, Royal College of Art, 2011. ↩
2. https://www.opensocietyfoundations.org/sites/default/files/paradise_20090615.pdf ↩
Daniel Baker si artisto, kuratori taj scientifikno exploratori. Ek “Romano Gypsy”, gerdjilo ando Kent (GB). Wo kerdas pesko akademizko Anaf pala o topico a Romana Estetiko po „Royal College for Art“, London.
O Baker sas eksibiziari thaj consultari kaj o angluno taj duito Romano Paviliono; “Paradise Lost” thaj “Call the Witness” kaj i 52. thaj 54. Biennale andi Venezia. Wi andi leski art thaj ande leske skirimata o Baker exploril i relazija kathar i art ando vast la explanatoraki andi soceiteta. Leske buca si presentno ande bute collektziji andi Europa, Amerika taj andi Asia. O Baker ajes trajil thaj kerel buci andi London. Wo si membro kathar kadale buchjarimaske grupura kathar le RomArchiveske sekciji Khelimos thaj Dikhimaski Arta.
Dikhen pi Website kathar o Daniel Baker
SO KAMES TE DIKES AKANA?
palpale kai o BLOG
MAJ BUT INFORMACIJA PALA O PROJEKTO:
About | Pala Ame
FAQ
Press-aki Area
Projektske Manusha & Arxiveske/Arhiveske Sekciji
Etiki Gidake-Liniji
Kidimaski Politika
Sponsora | Partnera
Privacy Statement
Imprint | Impressum