ENGLISH | DEUTSCH
Romane Aktivistura 2.0
Gostosko Komentaro kathar Samuel Mago
#RomalivesMatter #SoKeresEuropa #PhutrenLeJakha.
Ando 2016, o trajo Romane Aktivistosko si pharo te gindil-pe bi kasave hashtagura. De 45 bersha, maj palal kathar le maj anglune lumaka Romano Kongreso, kado shaj-vi te dikhjol sar o bijandimos kathar o Romano aktivizmo – nitala but Roma thaj Romnja chi zhanen so pasajlo pe kodo vestime djes ando 1971 thaj so musaj te preznajin/slavin kadja nevi gineracija Romane aktivistura.
Facebook, Instagram thaj Skype – kadale si le maj importantni aparati kathar le terne Roma kaj maren-pe vash le civilni legalni chachimata vash pengo minoriteto adjes. Ando 1971, numa jekh cino vast-pherdo Roma thaj Romnja kidine-pe ando Orpington pasha Londono sar diligatura kathar inja Europitcka thema te vorbin anda le problemi kaj delas muj pengo minoriteto thaj te kerel deciziji pala peski futura, pala kontrasto, but shela tinejdzheria thaj terne Roma kerdine pengo celo te maren-pe vash kado minoriteto.
Thaj “marimos” si o swato kaj ashundjol kakale djesa kana das duma anda Romano aktivizmo. Le partizanura kathar le Romane ternimatange mishkimata, chi maj dikhen pengi buchi vaj pengi misija te keren buchi vash le Romane interezhnura. Maj but, won dikhen o marimos sar ekh lufta/chingar vash penge personalni chachimata thaj le chachimata penge minoritetoske – marimos kaj sas gindime te kezdil ande bersha 1970to thaj te zhal maj dur zhi-ka adjes.
Zeleno telal, vunato opral, ando mashkar i loli rota – o Romano stjago/barjako zhal palpale zhi-ka o maj angluno Romano Kongreso ando 1971 thaj adjes si partija kathar o standardno sersamo vash le Romane aktivistura. Shaj ande manifestacija/dimonstracija, ka ekh “flash mob” vaj feri vash ekh “Selfie” pe “Facebook – o stjago chudas-pe/thodjas-pe sar o semno ekh nacijako/narodengo. Numa sar but sar o stjago avilas partija la modernja Romanja kulturako, o plivimos kadale stagjako si kontroversjalno.
Chi sam partija kathar le naciji kaj amare familiji beshenas shele bershendar thaj duzeni gineraciji? Sim me, sar ungritcko Rom, na Ungaritcko? Sim me, sar Njamcisko Sinteza, na Njampcitcko? But aktivistura daran kathar kado kotor bumbako kana ashunen vorbimos pala i Romani nacija/o Romano them.
Thaj-vi si o Romano himno nacionalno kaj gilabadjol. Ka swako ternipasko parudjimos, swako manifestacija, swako komemoraciaki sirimonija, i gili ekh nacijako kaj chi trajil – vaj – kana maj ekh data, trajil. I gili kaj sar tradicija kathar o 1971 Kongreso kaj bashol an le kana swakone aktivistoske thaj vuni lendar naswajle te ashunen la.
Thaj ame pushas amendar, sode maj but musaj te “phiras o phirimos” thaj dali ame sa-gata chi “phirdjam, phirdjam”/„djelam djelam“ dosta. Thaj maj palal kathar o shelto “Djelem Djelem,” le khinile organizatora kathar but pasajimata/eventura pushen amendar te na gilabas kadi gili pe swako kidemos kaj si vorbimos pala o Romano them/narodo.
Numa kon si o Romano them/narodo? Ame sa-gata ampochisajlam/ sam pe jekh opinija ke sam Ungrikanura, Njampscura, Rumuncura, Francuzura, Serbura thaj Shvedura. Numa nashtik avas maj but kakalestar? Nashtik avav Rumanickonja-Francuzitcko Romni kaj si Budhista thaj beshel ande Viena?
Vaj ekh Bjechake-Njampcisko Rom kathar o Budapeshti kasko papo sas Zhidovo? Sostar phanglas amen ka swatura sar nacija, etnija vaj manush/them kana ame sam partija kathar ekh pan-Europicko socijeteto kaski kultura ame azhutisardam te keras desar kenturi?
Musaj te avas barikane ke amare perintura kerdine o Shpaniolicko flamenko thaj o Francuzicko dzhaz te aven so si adjes? Ke swako rakloro phenel “lollipop” finke/veske amare perintura bikinenas lole guglimata/bambonenge phaba pe Britishicka ferija.
O maj angluno video kaj anklel/sikhavel pe You Tube kana skrijis “greatest speech ever made – o maj importantno vorbimos kaj sas phendo” ando rodimasko dzhedzhesh/Google si Romesko vorbimos kathar 1940 – o vorbimos kathar la lumako maj levudime filmicko keritori ande parodija kathar o Njampcicko Führer – Hitleri – thaj kadi del duma pala i dimokrasija, o manushipe thaj i tolerencija. Musaj te chachjaras amen ke sam Europanura: citizanura kathar ekh Europicko socijeteto kaj meritin penge chachimata sar Europanura thaj sar manusha.
Mekas amen te keras hazna kathar #PhutrenLeJakha te phenas le manushenge te na phanden penge jakha ka o rasizmo thaj ka o anti-ciganizmo. Numa musaj te phutren le kana ekh phuro Rom shinel skurto ando vorbimos ekh terna Romnjake. Keras hazna kathar #RomaLives Matter te phenas ke anti-ciganizmo aresel pe swako-riga ando 21to kentura thaj ke agrecija/persekucija protif le Romende barjol djes-djesestar.
Numa na musaj te bishtras i agrecija/persekucija protif le nashade, le pampurici/homoseksualura thaj le lezbijanura, le Zhiduvura thaj le Muslimanura. Mekas amen te keras hazna kathar #SoKeresEuropa te pushas kathar le politikanura ande Europaki Unija pe soste won chi keren khanchi kana desh-u-duj milionura manusha xan dukh kathar rasizmo thaj oprecija.
Numa musaj te das amen godzhi ke ame musaj te keras protestura/vakimata protif indzhusticiji thaj protif manushenge chachimatange violaciji. Si ande amare wasta te keras Europicko socijeteto thaj – sar o Chaplin phendjas – te vazdas-amen/ushtjas pala dimokrasija, manushipe thaj tolerancija sare manushenge.
Numa so si i tradicija kathar Aprili, 8, 1971, kana naj o stjago/barjako thaj naj o himno, thaj nichi o Romano them? Naj worta kadale neve aresimata kathar le maj anglune Romane aktivistura ke ame preznajis pe Internacionalno Romano Djes? Me gindiv ke nichi.
Ame preznajis ke nevo glaso/hango zurjavol.Ame preznajis i troma kathar le terne Roma thaj Romnja kaj len angali/preznajin pengi etnija thaj den muj ka sare dushmanija – porma/maj palal thaj akana. O pharimos te xan-pe le rasistensa ando birto.O pharimos te sikaven o vazhnipe kaj politikanura te keren memoriasko monumento vaj neve dromesko/ulicako anav.
O pharimos te shudas manusha pe Facebook so postinen buchja so si pherdo anticiganizmo, anti-Semitizmo vaj xoli protif le nashadende. O pharimos te sikavas le avre studenturenge vaj uchitelia/skolarenge ke naj problema kana san Rom vaj Romni.
Ap ame chi preznajis o Romano stjago/barjako, o Romano himno vaj le kutareske Romano them/narodo pe Aprili 8, 2016. Ame preznajis swako manush vaj manushni kaj del duma vash kado minoriteto.
Ame preznajis godole terne Roma kaj akana wazden penge glasura/hangura thaj godole phure Romane pijoneria kaj sikade i vulma/direktzija kathe. Preznajis godole mamja thaj papura, bibja/lali thaj kakura/nanura, deja thaj dada kaj shpiden/keren amen te keras-gata amaro shkolimos/edukacija te las amare diplomi vaj keras gata amare A levelura, te las amaro Bacheloriato, Majstoripe vaj Doktoripe – te avas maj baxtale lendar thaj shaj-vi te keras wareso importantno te feri sam mekline te aresas kothe.
Ame preznajis sa godole Non-Romen kaj boldine/putherde amensa o than so bushol „Ceija-Stojka Platz“ ando Bjechi thaj so skrijisarde pachivasa penge artikula ande medija amensa kethane thaj na feri pala amende, thaj sa godola Romnja kaj phirde pasha amende kaj o anti-ciganizmoski manifestajija ando Cluj vaj azhutisarde amen te durjaras le phabarde memelja maj palal kathar la komemoraciaki sirimonija ande Oshwica (Auschwitz).
Ame preznajis amare amala kaj ashunen amare monologura protif anti-ciganizmo thaj pala Romani historia wi kana ashunde len but vremi, thaj godole amala kaj suportin amen kana maras-amen pala amare chachimata vash amaro minoriteto. Ame preznajis sa godole politikanura kaj roden te keren prindzharimos kathar i genosida le Romengi thaj Sintengi ando Europicko Parlamento thaj o Konsilo la Europako thaj-vi o realiteto kathar o anti-ciganizmo.
Thaj ame preznajis sa Romane aktivistura 2.O kathar swako kolco/sarko ande Europa so keren Romano Konreso pe Facebook, pe Instagram thaj pe Skype swako djes.
Ando 1971 feri ekh cino wast pherdo Roma thaj Romnja kidine-pe ando Orpington pasha Londono sar deligatura kathar inja diferentno Europicka thema, adjes cira shela tinejdzheria thaj terne Roma kerdine pengo celo te den muj vash amaro minoriteto.
Adjes, Aprili 8, 2016, si o djes kaj preznajin/slavin kaj ame areslam ande amare marimata. Sar rano/anglal 1940, Charlie Chaplin phendjas ande peski vorba kathar pesko filmo:
“Mekas ame te maras-amen vash ekh nevi luma, ekh lashi luma kaj del le manushenge o posibiliteto te kerel buchi, kaj del le ternenge ekh futura thaj le phurenge, seguriteto […] te skepil/gonisarel xanzhwalimos, xoli thaj intolerencija.”
Thaj adjes, Aprili 8, 2016, si ekh djes te dikhas maj shereste/anglas thaj te gindinas/te dikas suno ke shaj avel amenge maj lashi tehara kana zhas maj dur ando marimos kaj kezdisajlo ando 1971.
#baxtalo8Aprili
Romani Translacija: Ron Lee
Samuel Mago si jurnalisto taj si aktivno aktivisto andi organisazija „Romano Centro“. O Rom kathar Hungaria trajil ando Beci taj si studento pala i scientifikno translazija pi universiteta andi Vienna. Wo nerindas i worbaki kompetizija „Sags Multi“ jekh svatosa pala e Rom, o Antiziganismo taj toleranzija.
Dikhen o Video (namzitzko ship): Svato kathar Samuel Mago
Pe lesko skirimo „Witness of Freedom“ (Svedoko Slobodijako) wo kapindas o „exil-jugend-literaurpreis“ (pativimos pala ternengi literatura). Kothe wo motol i storija kathar jekh Romani famelija so nasheltar kathar o marimos andi Budapest. Publikazija: edition exil
SO KAMES TE DIKES AKANA?
palpale kai o BLOG
MAJ BUT INFORMACIJA PALA O PROJEKTO:
About | Pala Ame
FAQ
Press-aki Area
Projektske Manusha & Arxiveske/Arhiveske Sekciji
Etiki Gidake-Liniji
Kidimaski Politika
Sponsora | Partnera
Privacy Statement
Imprint | Impressum