ENGLISH | DEUTSCH

 

Rodipe pe pikture kotar e Agencijakeri Databaza – Pe Chororipe, Muzikantora thaj i Nadikhli diskriminacija.

Éva Ádám

O departamento pe Pikturengi Politika kotar o Romano Arxivo/Arhivo mangela te del zorardipaskere metodora, forme kotar e reprezentacije thaj komunikacijake stilora, so dena kontribucija te vazdel pes i kritichno misal/gindo ko arhivako tasviri/fremo direktno ki kooperacija e manushenca so kerena thaj producirinena e pikture. E pikture korkori peske– sar reprezentatora kotar e Roma thaj e Sinti– kelena centralno rolja ko akava mangipe. Kodo si bud krucijalno, kodoleske, te shaj te adresirinen peskero populariteto thaj vizibiliteto.

Vash e akava ciljo, i Éva Ádám thaj o departamento pe Pikturengi Politika crdije/vazdije rodipasko projekto kova so dela avgo dikhibe pe akanutni situacija, numa sar te si shaj te dzal pes ko bareder horipe/andreder. Ciljosar te sikljovel pes save tipora kotar e pikture si pala e Sinti thaj e Roma thaj sar si ola klasificirime thaj indeksirime, amen kerdam amaro korkorutno rodipe te kedas baza kotar e informacije kotar e lache prepindzarde thaj relevantno pikturenge agencije.

Angleder te prezentirina e arakhiba kotar o amaro rodipe, amen trubuj te phenas e dileme so ikljovena sakana mashkar e rodipaskere manusha ki konekcija e pikturencar. Von na anena o agorutno chachipe, thaj sakana nashti te vorbisaren an pesko anav. Ciljosar te ovel pes (buteder) sigurno/garantno pala adava so von egzaktno kamen te phenen, savi si olengeri ekspresija, trubuj te dzanel pes khon si o autoro vaj e pikturako producero, khana thaj ko savo konteksto sas kerdini i fotografija, o identiteto kotar e hramome anava/individue thaj but buteder. Akava si leipe te kerel pes vareso, kote so (bibahtake) si numa nekobor fotogravsko kolekcije pala kola so shaj te dzal pes, a palem nashti te resljarel pes savi te si digra, sar kotor katar e akava rodipasko projekto.

Sar rezultato pe kodo, ko amaro rodipe rodela pes sama, strateshko ciljo, skurto vramako resljaribe pe dominantno, rasako klishe ciljosar simplo te locirinen pes e pikture ko phuchibe thaj te chuvel pes akcento pe fundamentalno politichko phuchiba respektosar pe Roma thaj e Sinti. Ni o arakhiba ja palem ni o rodipe si ciljosar te oven buvle. Pe kodo than, ko lengo buvlo rango,von chuvena akcento pe kodo koborom zurales e gindipena pe stereotipija thaj e klisheja resljarde peski forma ki imidzengi politika vash e Sinti thaj e Roma koborom akala predusticije/predrasude lena zor/influenca pe sa e bucha vash e reprezentacija. Ciljosar te kerel pes rodipe, nashti te nashel pes kotar e akava dominantno dikhibe.

Amaro rodipe

O avgo phundro sine te kerel pes lista kotar e rodipaskere vorbi/lafija. Rodijam vorbi thaj terminija so sas ko amaro intereso, sar vi avera bucha pala save gindisardam kaj ka resljaren/producirinen lache rezultatora. Amen rodijam vorbi andre ki Nemcisko thaj Anglichisko chib bazirimo upral e imidzesko portalo so lasa/resljarala sine. Amare vorbe vash e rodipa sas: Antiziganismus / antigypsyism /Anticiganizmo, Antisemitismus / Antisemitism /Antiseminizmo, Roma / Romani, Zigeuner / gypsy, Roma Holocaust / Romano Holokaust, Bürgerrechte / civil rights / civilno hakaja, Rassismus / racism /Rasizmo, Roma Musik /music /Romani muzika, Roma Musiker/musician /Romano muzichari, Roma Kultur / culture / Romani kultura, Diskriminierung / discrimination / Diskriminacija, Internationaler Tag der Roma / International Roma Day / Internacionalno Romano Dive. Amen rodijam e sa terminora (ki Anglikani vaj Nemcisko chib) pe sako jekh websajto.

Generalno te phenas, amen dikhljam kaj si limitirimo numero kotar e pikturengo materijalo so shaj te ovel resljardo. Thaj te sikavdas pes vareso, kodo sas sakana karakteristichno stereotiponcar, ki relacija e korkore fotografiencar, sar thaj ko olengere deskripcija thaj ko klejakere indeksirime vorbi.

Ko Getty Images, amaro rodipe vash e “Roma”produciringja/dengja baro numero kotar e arakhle rezultatija (buteder kotar e 40,000), vi adava buteder olendar sine pala e pikture kotar i Roma. O integririmo rodipasko sistemo chuvela andre thaj i opcija pe ‘releterimo/konetektirimo rodipe’ opcija so generinirinela akala terminija: “Zigeuner” (gypsy), “Roma” thaj “Pariz”. Khana ka klikninen pe dendini sugestija “Zigeuner”, jekh kotar e avgo pikture/imidzora savi ka ovel tumenge dendini si kerdini fotografija kotar i dzuvli so drabarel o trajo. Aver sakonutne tematora so sikavena pes sine dzuvlja uravde ko “Hippie stilo”, o foro Roma, familije so achovena anglal peskere karavanora (ko kalo-thaj-parno sar thaj ko koloro) thaj manusha so kelena. Akate si chuvde thaj e phurane pikture motive kerde e kalemeja/crtime. Aver sakonutno motivo si e sako bershesko dzaipe thaj selebracija ki Sunto Maries de la Mer. Ko akava kejso, o ‘relitirimo rodipe’ dela sine e sugestije“Roma” thaj “Zigeunerwagen” (gypsy karavanora). E kidijal anavde‘zigeuner prestizhno rezultatija’/ si kerdine kotar e duj grupno fotografije kotar e sajekhutne procesija pe baro paj, duj fotografije kotar e chave, thaj i “Rajasthani gypsy chajori” thaj e aver shtar fotografije si bizi varesavi sikavdi relevantnost/panlipe mashkar. Khana ka chuves sar sugestija “Zigeunerwagen” e producirime sugestije ‘relitirime rodipa’ si e sugestije “Wohnwagen” (karavan), “fahrende” (piribe) thaj “cirkus”, thaj vi aver trin fotografije anavkerde “1970s PSIHICHKO DRABARIBE KI KRISTALNO SFERA DIKINDOJ KI KAMERA”, “Gypsy so astarel e sape, Kudagama” thaj “Junge wartet auf den Zug” (murshoro so dzakerela treno)

Resljardam averchande rezultatija ki agencija vash e pikture Magnum Pro. Rodindoj baza kotar e informacije telal o termino “Roma”, i avgo buti so dikhlam sine o sasto kalo-thaj-pharno fotografijengo mujipe. I avgo piktura sine “Romano (Gypsy) kampo”. Dzaindoj teleder ki avgo rigori, sikavde pes da duj slike/piktureki ko direktno linko pe “Roma”: jekh manush ko tikno foro thaj jekh kotar e “etnikano Albaniako chavoro” mashkar pervade tele khera, e so duj pikture kotar e Kosovo. Numa o bareder numero kotar e imidzora/slike si panle e foreja Rim. O rezultatija khana kerel pes rodipe telal o anav“Gypsies” dela rezultato kotar e fotografije kotar o chororipe ki Chehija thaj i Slovakija sar thaj ko aver Europakere thema, numa sar thaj kotar e Chile thaj o Brazil. Nekobor kotar e slike sine sajekh khana dijam andre te rodas so si telal i vorba “Romani” so sikavela e so duj terminora (Roma thaj Romane) kola so lena pes sar sinonimno thaj e picture si indeksirime telal e so duj terminija. E rodipaskere vorbi “rasizam” thaj “diskriminacija” producirinena simularno rezultatija thaj majangle dena deskripcija pe Kale manusha specijalno ko fotografije kotar e Teluni Afrika thaj i Louisiana ki USA. O “Roma Holocaust” na dijas nisave rezultatija. Dost interesantno, s ii verzija kotar e Magnum Photos kova so vash e na-profesionalcora produciringja averchande diferentno/turlije rezultatija. Bareder kotor katar e pikturengo avipen si katar e “Romania” thaj nekobor sine kross-indeksirime telal o termino “Gypsies”, so dela eksplanacija soske sikavde pes thaj sine listime ko dende rezultatija taro o rodipe. “Rasizmo”, “diskriminacija” thaj “antigypsizmo” na dije rezultato vaj varesavi relevantnost panli e Romencar vaj Sintoncar. Telal o “Roma Holocaust” iklile e sajekhutne pikture okolencar so sine arakhle telal i vorba “Roma”.

Ko Mauritius Pikture, i klejaki vorba “Roma” dija rezultatija e pikturencar/slikencar kotar e foro Roma. Khuvindoj /hramovindoj o termino „Gypsies“, o rodipasko motoro dela lista kotar o slike/pikture katar e karavanora, “Hindu” kultura, phureder manusha thaj chavore. Resljardam simularno/pashe rezultatora khana rodijam i vorba “Zigeuner”, numa sine doperde vi e nekobor fotografiencar kotar e koncentraciono kampora thaj sastrne telija. Buvljarindoj o rodipe pe “Roma Holocaust”, buteder kotar e resljarde rezultatija kotar e pikture sine kodola katar e turlije/diferentno monumentora thaj memorijalno riga sar kodola kotar o Berlin thaj Auschwitz. Kote naj sas historichno picture. “Romano muzichari”dijas rezultato bare numero pikturencar kotar e vulicake muzikake scene. Sar te si, e fotografije kotar e bare pindzarde romane muzikantora te phenas mashkar e anava ki klasichno muzikaki luma, naj sas chuvde mashkar olende.

Khana rodijam vash e “Zigeuner” ki Fotolia, amenge sine prezentirimo numero kotar e pikture kotar e buteder nauravde a na- uravde romnja uravde ko “Hippie stilo”. Butivar prevelantno sikavde elementora olende sine baro numero kotar o sumnakaj, scene pashe o paj, kham thaj papinake phora. Buteder pikture sikavena sine terne manushen, drabarutnen, cirkusko scene thaj flamenko kelutne. E klejaki vorba “Rassismus” (rasizmo) dela bud cera rezultatora. Buteder drom sine o motivo pe parne thaj kale vasta panle ko gestora ki ileskeri forma, sar thaj manusha kola so si ki angal jekhe averske. Sa kotar e avera rodime vorbe na dije relevantno rezultatija.

Amaro rodipe pala e pikturengi agencija Istockphoto sikavdas rezultatora simularno okolencar so arakhlam ki angluni agencija, numa sine buteder limitirime.I klejaki vorba “Rassismus” numa dija lista kotar e picture kotar e chorore manusha e diferentno mortichakere kolorenca, phutarindoj peske vast ape amalipe. Amen ikaldam avri pe rig duj pikture kotar pe IstockphotoChacherigesko kotor so trubuj te oven vacharde/motovde. I “ diskriminacija ko Ungro”dija rezultato ko varesave fotografije, numa ko okola so sikavena o sastrno telo e Ungro flagasar ko centar. Akaja piktura dela godi pe associjacije kotar e Ungrikane kerimata te chivel pes shtembili/muro pe oleskeri granica/simantra e Serbijaja te stopuin pes e nashle manusha. Numa na arakljam fotografsko reference pe normalizirimi diskriminacija pe Roma ko Ungro. O rodipa pe “Internacionalno Romano Dive” dija numa jekh rezultato pikturaja e kalendarsko simboleja so sikavela o 8^to Aprilo.

Thaj pe agor, pe websajto kotar o Deutsche Presse-Agentur, so prezentirinela glavno resurso vash e but mediumora, na arakhljam pikture kola so si panle e amare kondicijencar pe amare rodipa.

Amare arakhiba

E rezultatija kotar e amare pikturengo rodipe sine godzaveder. Ola sikavde amenge kaj si buvli hiv ko fotogravsko materijalo thaj phutarena pes deficitora ki praktika pe indeksiribe kola so sikavena kaj naj dzanibe– vaj palem sankcionirimo bidzandibe (motovdo kotar o Spivak) – ki relacija e historijajaj thaj e akanutne situacijaja ki Evropa thaj e Romane minoriteteja. Te shaj te ovel sigurno/chaches kaj o najibe historisko fotogravsko materijalo so si panlo pe Roma thaj na pe historichno fotografija sar sasto, specijalno ko phuchibe pe Holokaust, rodijam o termino “Antisemitismus” (antisemitism)/antisemitizmo.Akava komparativno egzamplo sikavdas baro rezultatengo numero.

Terminora sar “rasizmo” thaj “diskriminacija” butivar rezultirinena fotografijencar kotar e kale Amerikancora, thaj varekana fotografijencar katar o Ku Klux Klan. Reference vash o rasizmo pe Roma thaj Sinti, kola so mangasas te las si o termino “Antiziganismus” (antigypsyism) anticiganizmo, nashti sas te arakhen pes ko fotogravsko materijalo. Kodo numa simplo na egzistuil ki baza kotar e informacije ko pikturenge agencije. Vi adava so o rodipe pe civilno hakajengo mishkipe dija rezultatora kotar e pikture kota o Afrikako-Amerikako mishkipe pe manushkane hakaja. Gindinela pes kaj simplo naj foto dokumentacija kotar e Sinti thaj Roma ki Chacherigesko rig ko Nemcoski vrama kotar e 1980 bershipe vaj palem ko javera Europakere thema. Sar difers or in other European countries. Sar diferencija kotar o “antisemitism“/antiseminizmo, o rodipe pe “antigypsyism”, sar so phendam upreder, naj thaj na dela praktichno rezultatora.

Amen sijam sine buteder suksesivno leindoj kompleksno terminora kola so kelena sine pes panle e stereotipencar, sar so si “Romano muzikanti” (so rezultirinela e numero pikturencar pe vulicakere muzikantora ko teluni Chacherigeskeri Europa, sar te phenas, ki Srbija, Kosovo, Grecija) vaj “Romani kultura” (so rezultirinela e pikturencar pe moda/fashion thaj dzivdipasko stilo kote so shaj majlache te del pes deskripcija pe “Hippie stilo”). O rodipe pe “Romane chavore” dijas rezultatora – bizi eksluzija – sikavindoj chororipe thaj fotogravsko klishe kotar e Romanija.

Kodo so sas majdikhlo/specijalno sine o fakto kaj e pikture vash e varesave tematora apsolutno nashti sas te oven resljarde. Mujila sas kaj varesave slike/pikture thaj kodola sikavde olende simplo na egzestirinen. Kote sine e fotografije katar e mashkarutni bucharni klasa? Kote sine e pikture kotar e Romane artistora, intelekualcora, muzikake cherenja thaj aktivistora? Dzi khana e manusha buteder naj te oven kotor katar e stereotipija, mujil kaj von dureder naj te oven etikitirime e anavencar hramome pe lila/etikete/label thaj e klejakere vorbencar. Akava, kotar e peski rig anela dzi pe homogenizacija kotar e pikture kola so zurarena i stigmatizacija pe manusha so si ki fotografija klasificirime upral olengero etnikano avipen.

Urgentno trubuj, te vazdel pes diskusija vash e pikturengi klasifikacija. Khon lel decizija savi piktura legarela i etiketa “Roma” thaj telal savi kriterija si kodo? Savi kvalifikacija isi e manushen kola so lena akaja obligacija? Soske i vizuelno historija kotar e avera rasno paldine avrijal minoritetija, te phenas sar e Bibolde vaj e Afro Amerikancora, muji kaj si buteder prevalentno/resljardi buteder ko agencijengere bazakere informacije vash e pikture, kotar e okola vash e Sinti thaj Roma kola so praktichno na-egzistuin? Soske e Roma si vizuelno reducirime vash e picture kotar e chororipa thaj modako/fashion stilo? Thaj palik adava amari mangin vash e prezentiribe pe buteder pozitivno arakhiba pelo teleder, amaro rodipe dijas konfirmacija kaj si urgetno trubuimatar kotar e dureder kritichko diskurso pe pikturengi politika.

 

Romani Translacija: Sarita Jasarova

 

Foto: (c) Hildegard Lagrenne Stiftung

 
 

SO KAMES TE DIKES AKANA?

palpale kai o BLOG

MAJ BUT INFORMACIJA PALA O PROJEKTO:

About | Pala Ame
FAQ
Press-aki Area
Projektske Manusha & Arxiveske/Arhiveske Sekciji
Etiki Gidake-Liniji
Kidimaski Politika
Sponsora | Partnera
Privacy Statement
Imprint | Impressum